۷۰ درصد از تولید ناخالص بریکس متعلق به چین است
گروه بینالملل- محمدرضا ستاری- نشست گروه بریکس شامل چین، روسیه، هند، آفریقای جنوبی و برزیل روز گذشته با دعوت از سران ۶۰ کشور جهان در ژوهانسبورگ آغاز به کار کرد. نشستی که به گفته کارشناسان یکی از مهمترین اجلاسهای بریکس از زمان تشکیل این بلوک اقتصادی بوده و طبق گفته مقامات آفریقای جنوبی قرار است درخواست ۱۸ تا ۲۳ کشور برای عضویت در این گروه بررسی شود.
یکی از نکات قابل توجه در نشست اخیر این است که همزمان با سفر شی جینپینگ رییسجمهوری چین که یک روز زودتر به محل اجلاس رسیده، ولادیمیر پوتین رییسجمهوری روسیه به آفریقای جنوبی سفر نکرده است، زیرا حکم دادگاه کیفری بینالمللی برای پوتین مانع از حضور وی در نشست شده و این موضوع مورد انتقاد مقامات کشور میزبان نیز قرار گرفته؛ به طوری که پل ماشاتیل معاون رییسجمهوری آفریقای جنوبی ماه گذشته در واکنش به چنین موضوعی گفته بود: مثل این است که دوستت را به خانه خود دعوت کنی و بعد بازداشتش کنی. به همین دلیل است که نیامدن او برای ما بهترین راهحل است.
چین حرف اول را در بریکس میزند
با این حال یکی از دستور کارهای مهم نشست سران و دوستان بریکس، افزایش تعداد اعضای آن است؛ امری که به گفته برخی از کارشناسان، این بلوک مهم اقتصادی را به عنوان اهرمی در جهت مقابله با غرب برای روسیه و چین تبدیل میکند.
در همین رابطه دو روز قبل یکی از مقامات چینی به روزنامه فایننشال تایمز گفته بود، در صورتی که بلوک بریکس را به حدی گسترش دهیم که مجموع سهم آن از تولید ناخالص داخلی جهانی مشابه با گروه هفت بشود، صدای دستهجمعی ما در جهان قویتر خواهد شد.
در همین رابطه طبق گزارشی که اخیرا اکونومیست منتشر کرده، چینیها به واسطه دست برتر خود در بریکس قصد دارند تا این بلوک اقتصادی را تبدیل به رقیبی جدی برای گروه هفت کنند. این مساله از آنجا حائزاهمیت است که اندازه اقتصاد ۵ کشور عضو بریکس در سال ۲۰۰۰ میلادی ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل میداد، اما این رقم اکنون با افزایشی سه برابری به ۲۶ درصد رسیده است. از سوی دیگر در طول این مدت گروه هفت، سهم ۶۳ درصدیاش از تولید ناخالص جهانی به ۴۳ درصد کاهش یافته است.
از سوی دیگر در حالی سهم چین در بلوک اقتصادی بریکس از ۴۷ درصد به ۷۰ درصد رسیده و به طور کلی ۶۹ درصد از مراودات تجاری و اقتصادی این گروه متعلق به این کشور است که کارشناسان برآورد میکنند در صورت پیوستن ۱۸ کشور جدید به بریکس، جمعیت این بلوک از ۲/۳ به ۶/۴ میلیارد نفر یعنی ۵۸ درصد از جمعیت جهان خواهد رسید. در این راستا نگاهی به فهرست کشورهای متقاضی پیوستن به گروه بریکس نشاندهنده اهمیت این یارکشی جهانی خواهد بود، زیرا بازیگرانی مانند عربستان، امارات، آرژانتین، نیجریه، اندونزی، مصر و ایران هر یک به نوبه خود از لحاظ اقتصادی و ژئوپلیتیکی وزنههای مهمی محسوب میشوند.
چالشهای مهم بریکس
با این حال برای تبدیل شدن بریکس به رقیب گروه هفت و همچنین اهرم شدن آن در مقابل نظم غربی، چالشهای مهمی نیز وجود دارد. اولین چالش این است که هر چند اعضای بریکس یک بلوک اقتصادی همگرا را تشکیل میدهند، اما اختلافات سیاسی در میان آنها وجود دارد.
به عنوان مثال نمیتوان منکر مناقشات مرزی و سیاسی میان هند و چین به عنوان دو عضو مهم بریکس شد. در همین راستا شاهد بودیم که به تازگی فایننشال تایمز گزارش داده که دهلینو و پکن بر سر چگونگی گسترش این بلوک اختلافنظر داشته و چند منبع مطلع به این روزنامه گفتهاند اختلافنظر بر سر این است که آیا بریکس باید گروهی غیرمتعهد مختص به حمایت از منافع اقتصادی کشورهای در حال توسعه باشد یا یک نیروی سیاسی که به شکل علنی غرب را به چالش بکشد.
همچنین نالدی پاندور وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی در ماه جاری میلادی به صراحت اعلام کرده، توسعه دادن بالقوه بریکس به عنوان یک اقدام ضدغربی شدیدا اشتباه است.
از سوی دیگر طبق گزارشی که اکونومیست منتشر کرده، برزیل و هند در مورد پذیرش اعضای جدید محتاط هستند، زیرا معتقدند با توجه به دست برتر چین از لحاظ اقتصادی، جذب اعضای جدید همسو با پکن و مسکو، میتواند تا اندازهای وزن این دو کشور را تحتالشعاع قرار دهد.
همزمان در حالی گفته میشود که گسترش و تقویت بریکس برای غرب، تهدید محسوب میشود که برخی از ناظران معتقدند این تهدید حیاتی نیست، زیرا اعضای گروه هفت درخصوص مسائل سیاسی، نظامی و اقتصادی همگراتر از بریکس عمل میکنند.
علاوه بر این مساله پول واحد برای اعضای بریکس نیز جزیی از موارد مهم تصمیمگیری در این بلوک اقتصادی به شمار میرود، اما با توجه به روند غالب مناسبات اقتصادی جهان برخی کارشناسان معتقدند حداقل در کوتاهمدت این مساله روی کاغذ باقیمانده و ترتیبات اتخاذ چنین امر مهمی به آن سادگیها که تصور میشود، امکانپذیر نیست.
بنابراین طبق گزارشی که الجزیره منتشر کرده برای پاسخ به این سوال که آیا این بلوک اقتصادی و ژئوپلیتیکی میتواند رقیبی جدی برای آمریکا و غرب محسوب شود، برخی از کارشناسان معتقدند: هر چند قدرت کشورهای عضو بریکس به خصوص از منظر اقتصادی روزبهروز در حال افزایش است، اما فعلا نمیتواند جایگزین کاملی برای نظم اقتصادی و ژئوپلیتیکی فعلی ارائه کند. حتی ممکن است این بلوک چالشهایش با غرب تشدید هم شود؛ به همین دلیل در زمان فعلی مساله اصلی برای بریکس این است که چالشها و اختلافنظرهای موجود در میان اعضای خود را بر طرف کند.